Goedkoop zet je aan het denken over geschiedenis

Hij kon het zelf bijna niet geloven en herhaalde het dan ook een paar keer donderdagavond. 'Wat fijn dat u met zovelen gekomen bent.' Ook ik was onder de indruk. De Bibliotheek Centrum aan de Brink zat donderdag 21 maart afgeladen vol. Zelfs op de galerij op de eerste verdieping hadden mensen een plekje gezocht om Hans Goedkoop te horen spreken over de Gouden Eeuw. Alweer een mooie opkomst in een Deventer Boekenweek die blijft aanslaan.

Het thema van 2013 Gouden Tijden, Zwarte Bladzijden spreekt tot de verbeelding en natuurlijk mag daarin historicus, programmamaker en presentator Hans Goedkoop niet ontbreken. Zijn programma De Gouden Eeuw was in volle gang toen de meeste bibliotheken in Nederland aan de slag gingen met het programmeren van de Boekenweek 2013. Gelukkig waren we in Deventer nog net op tijd want Goedkoop was gewild. Zo gewild dat hij voor het eerst van zijn leven op een heus tournee was vertelde hij in zijn introductie.

Een kleine 200 man luisterde in de Bibliotheek aan de Brink aandachtig naar Hans Goedkoop

Het ging hem goed af, alsof hij nooit anders had gedaan dan voor een zaal vol met mensen te vertellen over zijn passie, geschiedenis. Hans Goedkoop is een entertainer. Zijn handen, die op televisie al sterk aanwezig zijn, spelen in de zaal een nog grotere rol. Ze ondersteunen zijn verhaal, maar wekten bij mij vooral vertrouwen. Ja, dit is de man die ik ken, die mij meeneemt naar 'Andere Tijden' om me vervolgens een verhaal rijker weer terug te brengen naar de onze. Ik geloof hem en ook donderdag was dat het geval.

Nationale geschiedenis
Hans Goedkoop sprak voor de pauze over de Gouden Eeuw. Over dat wij er niet meer trots op zijn, maar dat buitenlandse historici zich vol overgave op deze periode storten waarin Nederland een flink woordje meesprak in de wereld. De vraag wanneer en waarom onze trots verdween wordt meer gesteld om er over te filosoferen dan dat er een pasklaar antwoord op komt. Heeft het te maken met onze onbeduidende rol in de Tweede Wereldoorlog, het verlies van Nederlands-Indië, het besef dat we helemaal niets meer voorstellen in de huidige wereld?

Of heeft het juist meer te maken met het collectief verdringen van zwarte bladzijden uit de geschiedenis. De VOC mentaliteit die volgens Balkenende terug moest komen leverde hoongelach en kritiek op, want de VOC mentaliteit stond ook voor slavernij en onderdrukking. Toch? Weer geen allesomvattend antwoord van Hans Goedkoop en dat vond ik fijn. Zelf nadenken en verbanden leggen, ook met zijn verhaal na de pauze.

Hans Goedkoop signeert tijdens de pauze voor twee aankomende historici het boek De Gouden Eeuw en kletst geïnteresseerd nog wat na. De foto voor Facebook wordt helemaal aan het einde van zijn lezing gemaakt.

Familiegeschiedenis
De opa van Goedkoop was een hoge militair in het Nederlands-Indië van de politionele acties. Deze kolonel Van Langen nam in 1949 voor de laatste keer de inspectie af van de Nederlandse troepen in Djokjakarta. De Nederlandse vlag werd gestreken, de militairen vertrokken uit de stad en alles werd gefilmd. Het was een keerpunt in de geschiedenis van Nederland want het luidde de onafhankelijkheid van Indonesië in. De beelden werden vertoond in de bioscopen in Nederland. Maar pas toen Hans Goedkoop 44 jaar was zag hij de film voor het eerst en werd zich bewust dat hij een heel groot stuk van zijn familiegeschiedenis niet kende. Als historicus en kleinzoon was hij geschokt, maar ook vastberaden om het verhaal van zijn opa te reconstrueren.

Over zijn zoektocht valt te lezen in het boek 'De laatste man. Een herinnering'. Op de geschiedenis van kolonel Van Langen, die in Nederland niet meer de waardering kreeg die hij had in Nederlands-Indië, ging Hans Goedkoop donderdag niet echt in. Hij vertelde over het vreemde fenomeen dat je een blinde vlek kunt hebben voor je eigen achtergrond. In zijn geval veroorzaakt door zijn moeder, tantes en hun vader die nooit hebben gepraat over vroeger. De vader wilde zijn dochters beschermen door ze niets te vertellen over de verschrikkingen die hij had meegemaakt en de dochters hebben de vader beschermd door hem niet te vragen naar de verschrikkingen die hij had meegemaakt. Het verhaal verdween uit pijn en misschien ook wel schaamte uit het geschiedenisboekje van de familie.

Dat dit geen unicum is bleek uit de reacties uit de zaal. Diverse toehoorders herkenden het fenomeen dat als een geschiedenis te moeilijk is er over gezwegen wordt. Zou dat dan ook het antwoord kunnen zijn op de vraag waarom wij niet meer trots zijn op de Gouden Eeuw? Ik filosofeer nog maar even door.

Overigens vindt u op de website De laatste man, het betreffende filmpje van de opa van Hans Goedkoop. Meer achtergrond over de beweegredenen van Goedkoop om zijn familiegeschiedenis te onderzoeken leest u in een artikel van Kester Freriks in NRC.